Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî: Mesnevî

a. Hazırlık

Hz. Ömer zamanında yaşayan ihtiyar bir çalgıcı vardır. Zamanla gençliğini kaybeden çalgıcı bir dilim ekmeğe muhtaç olur. Sıkıntılı günlerinden birinde Medine kabristanında çeng çalarken uyuyakalır.

b. Rüya

Çalgıcı, rüyasında gaip ülkesinin güzelliklerini seyreder ve gördüğü güzellikler karşısında hayran olup oradan ayrılmak istemez. Kulağına bir ses derdine deva verileceğini söyler. İlâhî bir hikmet neticesinde bir süre orada tutularak ruhunun bedenine dönmesine izin verilmez.

Çalgıcının, Hz. Ömer zamanında yaşadığının ifade edilmesi, okuyucuya anlatılan olaylarla birlikte kahramanların da gerçek olduğu izlenimini vermektedir. Bu açıdan ihtiyar çalgıcının rüyasında gaip ülkesinin güzelliklerini seyredişi ve bu sırada bir sesin kendisine nida etmesi olağanüstü öğeler olup, çalgıcıyı âdeta bir masal kahramanına dönüştürmektedir.

Hz. Ömer’in Rüyası

a. Hazırlık

İhtiyar çalgıcının Medine kabristanında uyuduğu sıralarda Hz. Ömer’e de zamansız bir uyku gelir.

b. Rüya

Hz. Ömer, rüyasında gaipten gelen bir ses duyar. Bu ses, ona mezarlıkta muhtaç bir kulun olduğunu ve hazineden yedi yüz dinar alarak o yoksula vermesini, harcayıp bitirdiğinde ise ‘bana gel’ diye söylemesini buyurur.

c. Uyanış

Hz. Ömer, uykudan uyandığında hemen kendisine söylenen parayı alarak Medine kabristanlığına gider ve çalgıcıyı bulur.

d. Sonuç

Hz. Ömer, rüyasında emredilenleri çalgıcıya söyleyerek elindeki parayı verir. Çalgıcı kendinden geçer, ağlayarak günahlarını sayar. Hz. Ömer de onu istiğrak makamına yönlendirir.

Hz. Ömer’in ilahî bir ses vasıtasıyla yönlendirilmesi, onun rüyasını maddî dünya öğelerinden uzaklaştırarak ruhî bir deneyime dönüştürür. Rüya sahibinin gerçek bir kişi olması ve rüyanın içerdiği olağanüstülükler okuyucunun bir masal atmosferinde yaşamasını sağlar.

Sarıkaya, Eski Türk Edebiyatında Rüya, 172

Bir gün, bir adam, İbn-i Sîrîn hazretlerinin huzuruna geldi:

Ey gün görmüş üstad, dedi. Rüyamda incileri domuzların boynuna astığımı müşahede ettim. Bu nice bir şeydir?

İbn-i Sîrîn (rh.a.) derhal şu karşılığı verdi:

Ey kardeş! Sen ehil olmayan kimselere hikmet öğretiyorsun, gördüğün rüya buna alâmettir!

O kişi, hemen talebelerini araştırdı, gerçekten hikmete ehil olmadıklarını gördü ve bir daha onlara ders vermedi.

Bir zaman Osmanlı imparatorluğunun kurucusu Osman Gazi de bir rüya görmüştü.

İnsan kendi arzu ve isteğiyle rüya göremez, ona gösterilir, işte Osman Gazi’ye rüya âleminde hakikatin kapısı aralanıyor, müjdeler ve saadetler bahşediliyordu.

Gördü ki, göbeğinden bir su fışkırmaktadır. Bu su büyüye büyüye nihayet geçit vermez bir nehir oluverdi. Sonra da bu çağlayan nehrin kenarında ulu bir çınar boy verdi.

Çınar ama, ne çınar! Öyle ulu bir çınar ki, dalı budağı her tarafı tutmuş, tepesi göklere doğru gözün göremeyeceği kadar yükselmişti. Ve bu çınarın gölgesinde renk renk uçuşan insanlar. Çınarın gölgesi adetâ insan denizi…

Osman Gazi rüyada bu güzel manzarayı seyrederken birden karşıdan Şeyh Edebâli Hazretlerinin geldiğini gördü. Şeyhin koynundan gözleri kamaştıran parlaklıkta bir ayın çıktığını ve gelip kendi koynuna girdiğini müşahede etti.

Büyük insanların rüyası da kendileri gibi büyük ve güzel olur. Gerçekten bu rüya pek güzeldi. Osman Gazi hemen yattığı yerden kalktı: Rabbimin keremine hamd olsun ki, dedi, güzel bir rüya gördüm. İnşallah sonu da hayırlı olur!

Derhal Şeyh efendinin huzuruna vardı ve rüyada gördüklerini tane tane anlattı ve dedi:

Ey apaydın Pîr, ne buyurursunuz?

Şeyh hazretleri bir müddet daldılar. Sonra yüzlerinde görülmemiş bir ışık çağlayanı belirerek başını yükseklere kaldırdılar:

Tebrike şayan bir rüya görmüşsün, beyzadem, dediler. Osman Gazi’nin dudakları muhabbetle kıpırdadı:

Elhamdülillah!

Şeyh Edebâli (k.s.), kutlu rüyayı şöyle tâbir buyurdu:

Beyzadem! Göbeğinden çıkan su senin soyun ve neslindir. Onun çoğalacağı ve dünyayı tutacağı ve yüzyıllarca da devam edeceği anlaşılıyor. O nehrin kenarındaki ulu çınar ağacı da senin elinle kurulacak kudretli ve büyük bir devlete alâmettir. Öyle bir devlet ki, kıyamet alâmetleri ortaya çıkmadıkça sarsılıp yıkılmayacak. Onun sayesinde nice milletler huzur içinde hayatlarını sürdürecekler.

Ey Beyzadem! Bu rüyada sana bir değil iki mükâfat görünüyor. Osman Gazi sordu:

O iki mükâfat nedir, ey Pîr?

-Şeyh şöyle cevap verdi:

Bu mükâfatın biri, o kurulacak muazzam devlet, öbürü de benim kızımdır!

Şeyh hazretlerinin bu son sözleri Osman Gazi’nin yüreğine bir alev halinde aktı. Utancından başını eğip sessizliğin girdabına daldı. O kadar, o kadar ki, yer yarılsa da kendisini yutsaydı memnun bile olacaktı.

Osman Gazi başı önde ve eriyecek halde dururken, şeyh hazretlerinin dudakları tekrar kıpırdadı ve dedi:

Bu çifte mükâfatın ikincisi benim kızım Mal Hatun’dur. Allah Teâlâ onun da sana verilmesini takdir etmiş! Benim koynumdan çıkıp senin koynuna giren ışıklı ayın tâbiri de işte budur! Allah mübarek etsin!

Zaman geldi, Osman Gazi’nin rüyası da gün gibi zahir oldu ve onun kurduğu devlet hak ve adalet ölçülerinde kılı kırk yararak âlemde misli bulunmaz işleri başardı. Ve onun devleti asırlarca İslâm’ın sancaktarlığını yaptı.

İşte bu da bir rüya, fakat ayniyle vâki olmuş bir rüya…

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî: Mesnevî

a. Hazırlık

Dünya ve din saltanatına sahip bir padişah, av sırasında gördüğü cariyeye âşık olur. Kızı satın alarak kavuşur. Ancak bir süre sonra cariye hastalanır. Padişah bir türlü kızı iyileştiremez. Doktorlarının aciz kalması üzerine mescide giden padişah mihrapta oturur. Tövbe ederken uyuyakalır.

b. Rüya

Rüyasında bir pir gelerek padişaha dileğinin kabul olduğunu, yarın yanına gelecek kişinin derdine derman olacağını müjdeler.

c. Uyanış

Padişah neşeyle uyanır ve rüyasında müjdelenen kişinin gelmesini bekler.

d. Sonuç

Padişaha rüyasında müjdelenen tabip gelir. Muayene ettiğinde cariyenin aşk hastalığı çektiğini anlar. Hükümdar ve tabip önce kızı iyileştirmek için tedbir alırlar. Kızın âşık olduğu kuyumcuyu hile ile yanlarına getirirler. Kızın iyileşmesinin ardından kuyumcuyu bertaraf edecek hileler yaparlar.

Sarıkaya, Eski Türk Edebiyatında Rüya, 171

Şöyle bir kıssa nakledilir:

Adamın biri Hz. Süleyman’ın (a.s) yanına gelerek “Ey Allah’ın peygamberi, dedi. Rüyamda, içinde çeşit çeşit meyvelerin bulunduğu süslü bir bahçe gördüm. İri bir domuz orada oturuyordu. Bahçenin o domuza ait olduğunu söylediler. Bu duruma çok şaşırdım. Etrafta çok sayıda domuz vardı ve bahçedeki meyveleri yiyorlardı. ‘Domuzlar, meyveleri bu iri domuzun emriyle yiyorlar’ dediler.”

Bunun üzerine Hz. Süleyman (a.s) şöyle buyurdu:

“Gördüğün bu rüyada iri domuz, zalim yöneticiye; diğer domuzlar da onun yanında haram lokma yiyen, itaatinden çıkmayan, dinlerini dünyalarına satan ve Allah’ın azabından korkmayan âlimlere işarettir.”